Het recht is niet altijd recht, maar soms ook krom

Wij juristen staan erom bekend dat wij alles kunnen recht praten wat krom is, maar soms kunnen wij ook iets krom praten wat  recht is, zoals in deze uitzonderlijke situatie van een fatale huwelijksreis.

Getrouwd zonder huwelijkse voorwaarden

Een jong stel, zonder kinderen, trouwde in 2019 zonder het maken van huwelijksvoorwaarden. Dat betekende dat tussen hen de nieuwe beperkte wettelijke gemeenschap van goederen gold. Die houdt in dat alles wat echtgenoten voor het huwelijk bezaten van henzelf (dus privé blijft) en dat alles wat zij tijdens het huwelijk krijgen gemeenschappelijk eigendom wordt.

Het erfrecht

Wat volgt is een keiharde ruzie tussen beide families over het erfrecht. Immers nu zij geen testament hadden gemaakt is het versterf erfrecht van toepassing. Dit zou dus betekenen, nu de vrouw eerder was overleden, dat de man, hoewel hij ook stervende was, het appartement en de rest van het vermogen van de vrouw erfde. Door het overlijden van de man vererfde óók het vermogen van de vrouw uiteindelijk naar de familie van de man. De familie van de vrouw was het daar uiteraard niet mee eens en spande dus een rechtszaak aan.

Dan moet de rechter erover beslissen

Op grond van de hoofdregel van het erfrecht is het op het eerste gezicht duidelijk dat bovenstaande vererving juist is, aangezien de vrouw en de man niet tegelijk zijn overleden. Waren zij wel tegelijkertijd overleden dan zou de man niet van de vrouw hebben kunnen erven en dus was haar erfenis naar haar familie gegaan in plaats van naar die van de man.

De Rechtbank besliste in eerste aanleg echter anders. Hoewel zij erkende dat de vrouw eerder dan de man is overleden en dat daardoor bovengenoemde uitzondering niet van toepassing is, hadden de rechters van de Rechtbank toch ook een hart en een ziel, hoewel vaak het tegendeel wordt beweerd over ons juristen. Hoe heeft de Rechtbank deze draai dan kunnen maken? In het Burgerlijk Wetboek staat ook een artikel dat gaat over de redelijkheid en billijkheid. De redelijkheid en billijkheid kan gezien worden als de Haarlemmerolie van het recht. Met behulp daarvan kan de rechter heel anders beslissen dan het geval geweest zou zijn indien de rechter letterlijk de tekst van de wet volgt. In dit geval besliste de Rechtbank dat het redelijk en billijk is dat de hele erfenis van de vrouw naar haar familie gaat in plaats van naar haar man. De man erfde dus niet van zijn vrouw. De familie van de man erfde dus uiteindelijk ook alleen maar de erfenis van hun zoon en niet tevens de erfenis van hun schoondochter. De rechtbank praat hier dus iets krom wat eigenlijk recht is, want immers de wet is heel helder op dit punt, namelijk de man is enig erfgenaam van de vrouw omdat hij drieëntwintig minuten langer heeft geleefd dan zijn vrouw.

… zelfs in hoger beroep

De familie van de man liet het hier uiteraard niet bij zitten en ging  in hoger beroep. Vervolgens ging het Hof regel voor regel de wet door. Het Hof vond dat het de regels van het erfrecht volgens de wet alleen buiten toepassing kan laten als de maatstaven van de redelijkheid en billijkheid onaanvaardbare gevolgen zou hebben. Daarvoor moeten er volgens het Hof uitzonderlijke omstandigheden zijn. Hoewel de meeste van ons deze omstandigheden als buitengewoon zouden beschouwen vond het Hof dat dus niet. Het Hof vernietigt de uitspraak van de Rechtbank. Het gevolg is dat de vererving conform de wet uiteindelijk gewoon in stand bleef en dus dat de man van de vrouw had geërfd. Als gevolg van zijn overlijden ging zijn erfenis en daarmee ook alles wat hij van zijn vrouw had geërfd dus uiteindelijk naar zijn familie. De familie van de vrouw stond plotseling met lege handen en erfde dus absoluut niets van hun overleden dochter. Het Hof praat hier dus iets recht wat zij krom vonden.

… dus recht is recht en krom is krom

Wat is de moraal van dit verhaal? Het had allemaal niet zover hoeven komen indien man en vrouw een testament hadden gemaakt. In dit testament hadden zij dan kunnen bepalen dat indien de één binnen 30 dagen na de ander overlijdt, de ander dan niet van de eerst stervende zou hebben geërfd. Oftewel de man en uiteindelijk zijn familie had dan niet van de vrouw geërfd en dus hadden de families geen ruzie hoeven maken en dure rechtszaken kunnen voorkomen.

Mr. Bastiaan Zwaveling, notaris bij Zwaveling Notaris te Capelle aan den IJssel.